Tắc đường là chuyện cơm bữa ở Hà Nội. Nhưng, nguyên nhân gây ra tắc đường là vì đâu? Xe máy hay ô tô là thủ phạm và giải pháp để khắc phục vấn đề này ra sao?

Tắc đường tại xe máy hay ô tô? Câu hỏi cho vấn đề nóng bỏng tại Hà Nội là tắc đường đang được nhiều chuyên gia mang ra bàn cãi thời gian này. Trả lời báo chí, TS Khuất Việt Hùng Trưởng Bộ môn Quy hoạch và Quản lý GTVT, Trường Đại học Giao thông Vận tải TP.Hồ Chí Minh cho rằng ô tô là nguyên nhân.

Theo ông Hùng, xe hơi là loại phương tiện có mức độ chiếm dụng lòng đường và bãi đỗ xe lớn hơn nhiều so với các phương tiện vận tải hành khách khác (xe buýt, xe điện, xe điện ngầm). Trong khi hầu hết các đô thị lớn đều gặp khó khăn trong việc xây dựng mới, mở rộng, duy tu và đảm bảo trật tự giao thông các tuyến đường bộ. Vì vậy, trong giờ cao điểm, hay thậm chí trong toàn bộ thời gian ban ngày, nhiều đô thị gặp phải trạng thái ùn tắc giao thông do tổng lượng cầu vượt quá năng lực cung diện tích lòng đường và bãi đỗ. Khi đó, nếu ta quyết định mở rộng lòng đường thì cần thêm 3-4 năm là tối thiểu, đầu tư xe điện ngầm cần 10 năm, mua thêm xe buýt mất khoảng 1 năm và không có chỗ cho xe buýt chạy.

Ông Hùng cho rằng, để chống ùn tắc giao thông chúng ta nên bắt đầu từ xe ô tô. Hiện 10% dòng giao thông đô thị là ôtô nhưng ôtô chiếm tới 55% diện tích mặt đường. Nếu một nửa chủ sử dụng ôtô chuyển sang đi xe máy trong những ngày cấm thì các tuyến đường thông thoáng hơn nhiều!

Vấn đề là, theo thống kê đến cuối năm 2010, cả nước có 1,6 triệu ôtô các loại, bình quân 18,7 xe/1000 dân. Như vậy, 1000 dân chúng mới có gần 19 chiếc xe ôtô. Nhưng, trong số này không phải hoàn toàn là xe cá nhân, mà còn gồm các loại xe công cộng khác như taxi, xe buýt.

Trong khi đó, chỉ tính riêng ở Hà Nội đã có đến 3,6 triệu xe máy. Đành rằng theo phân tích, ô tô chiếm chỗ nhiều hơn xe máy khi dừng, đỗ. Nhưng, có một bài toán khác mà ít người để ý là sự “tốn kém” đang dành cho xe máy.

Hiện nay, trong một gia đình ít nhất đều có từ 2 đến 3 chiếc xe máy. Đồng nghĩa với nó là 2 đến 3 chỗ dành để đỗ xe tại nơi làm việc, điểm vui chơi và phần đường lưu thông trên đường. Xe máy tối đa chỉ chở được hai người, còn ô tô thì ngược lại. Nói là xe ô tô tốn chỗ những lại có nhiều người cùng lúc được tận dụng loại phương tiện này…

Mặt khác, nếu cho rằng một nửa số người đi ô tô chuyển sang đi xe máy thì sẽ làm giảm đi đáng kể việc ùn tắc giao thông hàng ngày thì xem ra vẫn đầy kiên cưỡng. Bởi số người dân sử dụng ô tô làm phương tiện cá nhân không hề lớn. Số người sử dụng xe buýt, xe taxi và cán bộ công chức sử dụng xe công mới chiếm số lượng lớn.

Bên cạnh đó, nguyên nhân cốt lõi của việc tắc đường không phải vì xe máy hay ô tô. Theo KTS Trần Huy Ánh, những KTS cũng có trách nhiệm rất lớn trong việc tắc đường.

“Các KTS vẽ rất nhiều đồ án quy hoạch đô thị hay kiến trúc công trình nhưng phần lớn họ không đủ cản đảm để trình bày là nên dành những không gian nhất định cho giao thông. Ngay cả lúc này, khi nội thành chật cứng người và xe, các KTS vẽ ra các công trình, các KTS quản lý kiến trúc quy hoạch thành phố vẫn buông tay vẽ ra và ký duyệt 100% nhà cao tầng mới, xây trên toàn bộ đất trung tâm”, KTS Ánh nói.

Như vậy, vấn đề cốt tử ở đây là vai trò quản lý nhà nước đã không được phát huy. Nhà quản lý chưa có tầm nhìn theo cả lộ trình phát triển đô thị, chưa tính toán được lưu lượng giao thông ở nội đô để có đề xuất làm đường một cách đồng bộ. Điều này được chính những người dân bình thường nhìn nhận chứ không chỉ những người làm, nghiên cứu trong lĩnh vực giao thông.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Công ty CP sách Thái Hà, ùn tắc giao thông Hà Nội hiện nay được coi là 1 "đặc sản". Đặc sản này ngày xưa chúng ta chỉ có thể được "thưởng thức" vào giờ cao điểm còn hiện nay thì ..vào bất cứ giờ nào, từ sáng sớm đến nửa đêm.

Theo ông Hùng, việc tắc đường có hai nguyên nhân chính. Đó là lượng xe tăng lên quá mạnh và quy hoạch giao thông chưa có tầm nhìn và chưa hợp lý.

Vậy giải pháp đối với vấn đề này như thế nào, thưa ông?

- Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Cá nhân tôi đề xuất một số biện pháp như sau: Phân rõ làn cho xe hơi. Xe hơi chỉ được đi vào làn xe hơi. (việc này tại TP HCM đã làm và kết quả khá tốt). Tránh tình trạng như bây giờ: xe máy phải đi lên vỉa hè vì xe hơi chiếm hết mặt phố.

Khống chế số lượng xe ô tô tại Hà Nội (như Singapore đã làm); Thu phí cao cho xe hơi vào khu vực trung tâm. Có một số tuyến phố cấm xe máy, xe hơi vào giờ cao điểm. Tăng cường xe buýt và các phương tiện công cộng để giảm bớt xe hơi và xe máy. Áp dụng xe hơi biển chẵn đi ngày chẵn, biển lẻ đi ngày lẻ.

Nhưng quan trọng hơn cả là tuyên truyền để người dân có ý thức trong giao thông công cộng. Đồng thời xử phạt nghiêm minh những ai cố tình vi phạm. Trong khi ý thức chưa cao việc xử phạt nghiêm là rất quan trọng. Chỉ khi bị đánh vào túi tiền, người dân sẽ dần dần thay đổi ý thức và "buộc" phải chấp hành!

Liệu xây một loạt các tuyến đường trên cao có giúp cải thiện tình hình ùn tắc giao thông hay không, thưa ông?

- Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Tôi nhất trí. Đường trên cao nhiều quốc gia đã áp dụng và rất thành công. Đường trên cao và đường dưới đất (tàu điện ngầm) là rất tốt, vừa thuận lợi, vừa đúng giờ. Tuy nhiên chúng ta phải cân nhắc về đầu tư. Nếu có tiền làm tàu metro (tàu điện ngầm) hay đường cho xe chạy trên cao thì chắc chắn sẽ giúp giải quyết bài toán giao thông của các đô thi lớn.

Tuy nhiên cần có bài toán quy hoạch gia thông HN (và cả TP HCM) đến 2020 và xa hơn nữa 2050. Nếu không chúng ta đã nghèo lại cứ xây và đập phá thì quá lãng phí.